मेरै मन दोषी हो

मलाइ आरोप छ मेरा मित्रहरुको
तš किन सोलोडोलो वन्न थालिस ?
तš मान्छे त्यसतो होइनस्
तेरो मन किन भंगालिएको छ ?

साथी,
मलाइ मेरो मनको अर्को आरोपापनि छ
तš किन चुपचाप वस्ने गर्छस् ?
तš मान्छे त्यस्तो थिइनस्
तलाइ के भएको छ आजकाल ?

अनि मेरो आफ्नै प्रश्न छ
मलाइ के भएको छ आजकाल ?

कतै मेरो आखाको खराबी पो होकि भनी
मैले मेरो आखाको उपचार गर्न खोजें
डाक्टरले आखाको कमजोरि देखाइदिए
शक्तिदार चस्मा लगाउने उपाए सिकाइदिए
तर झन झन मेरो आखा खराब भयो
म झन स्पस्ट देख्न थालें मेरो हृदयका देवताहरुलाइ
उनीहरु एकसेएक नालिमा डुबिरहेछन्
मेरा आस्थाका खम्वाहरु
मन्ध गतिमा ढलिरहेछन
सबका हातमा हतियार छ सबका टाउका रक्तमुछेल छ
मैले फेरि प्रश्न गर्नै पर्नेभयो
हे माहा‘‘‘,
मलाइ किन यस्तो दृष्टिभ्रम भयो ?

अन्तमा मैले निर्णय गरें
दोष अरुको होइन
दोष मेरै आखाको हो
त्यसैले मेरो आफ्नो आखैं फुटाइदिए
आखिर ,,
मेरो आफ्नै भगवानलाइ गलत देख्ने मेरो आखा मलाइ के काम ?
मैले मेरो मनलाइ सान्तवना दिदैं भनें ।
तर‘‘‘‘‘।।
तर मेरो मनले महशुष गर्न छाडेन
मेरो मनको आखाले मलाइ सुचना दिइनै रहयो
तिम्रो महादेव,
तिम्रो पार्वती माता,
तिम्रो गणेश र तिम्रा कुमारहरु
कोहि डुवेकाछन् नालिहरुमा
कोहि झुमेका छन् सुरा र सुन्दरिहरुमा
राम्रा ठानिएका कुमारहरुपनि
डुव्ने वा झुम्ने तयारिमा छन् ।

प्रिय साथी
वास्तवमा मेरो मन नै खराब हो
तिमीले थाहा पाइराख्न जरुरी छ
यसको मुख्य दोष के छ भने
विशाल नर्क कुण्डमा डुब्ने
वा नर्कको एकचिम्टी चाख्ने दुवैलाइ
एउटै एउटै देखीदिन्छ
मित्र तिमीले दुख मान्नु पर्दैन
ती हाम्रा महादेव पार्वती, गणेश र कुमारहरु भन्दा
मेरै मन दोषि हो ।

२०६८ आश्विन ८

सल्लेरि मा वगेको रगतको यादहरु

जब जनमुक्ति सेनाको पूर्वी अस्थाइ वटालियन सल्लेरी खोला तर्न शुरु ग¥यो त्यसपछि मोर्चा खुल्छ भन्ने विश्वास वढ्दै जान लाग्यो । दुइ रात अघि यहिं भन्दा अलिकतिमात्र माथी देखि फर्कनु परेको पिडामा सहानुभुति मिलेजस्तो अनुभुति हुदै गयो । रातको त्यस्तै ९ वज्दै थियो होला हामि छरिएको वस्ति छल्दै अगाडी अग्ला कान्लाहरु उग्लदै गयौं मानौं यो हाम्रो विजय चुम्ने उकालि हो । लाग्थ्यो, कुकुरहरु नभुकेदेखि हुने थियो । तर कुकुरले हाम्रो कुरा के वुझ्न सक्थ्यो र ? जब वस्ति देखिन्छ अनि लाग्थ्यो, उनिहरु केहिवेरको लागी आनन्दले निदाइदिउन । तर यावत चाहत मनको कल्पना वाहेका के हुन सक्थ्यो र ? वरु वस्तिवालाहरु को रहेछन भन्दै मुन्टो निकालेर चियाउन थाल्थे । कोहि कोहि त कराउने हिम्मत पनि गर्न खोज्थे । यदि अकस्मात उनीहरु चिच्याए भने हामि पनि भन्थ्यौं.‘........ ए चुप लागेर सुत् नत्र जालास स्वर्ग ।’ यहि नै सवभन्दा छिटो कन्भिन्स गर्ने उपाय थियो ।
यस्तै जनताका वा जनावरका अवरोधहरु छिचल्दै हामि सदरमुकामको क्याम्प तथा सरकारि कार्यालयहरु तीर अगाडी वढ्यौं । हाम्रो आर्क अर्थात आक्रमण गर्ने जिम्मा हामिलाइ सदरमुकामको माथिपट्टीवाट थियो । त्योवेला पश्चिम जनमुक्ति सेनाको वटालियनबाट एक प्लाटुन फोर्स पुर्वको मोर्चालाइ सहयोग गर्नको लागी भनेर आएको थियो । क. सन्तोसको कमाण्मा रहेको त्यो फोर्स त्यस्तै तिस पैंतिस जनाको थियो । एक सेक्सन सदरमुकाम तिर र दुइ सेक्सनलाइ सेना को व्यारेकतिर राखिएको थियो । मेरो फर्मेशन त्योवेला १ नं कम्पनिमा थियो । यद्यपी मोर्चामा सहभागि हुन म आइपुग्दा फर्मेशन सेटिङ मात्र होइन मुभ हुन शुरु भइुसकेको रहेछ । मलाइ तीन नम्वर कम्पनी कमाण्डर क.मुक्तिले आफ्ने कमाण्ड सहयोगीको रुपमा नियुक्त गर्नुभयो । मेरो जिम्मा माइकिङ गर्ने र क. मुक्ति को योजना लाइ एसाल्ट सम्म सम्प्रेषण गर्ने थियो । जव हामि क्याम्पको नजिक पुग्यौं त्यसपछि कुकुरहरु असाध्य अत्तालिएर भुुक्न थाले, भैंसि र गाइहरुपनि कराउदै र रनफनिदै किला दाम्ला उखालाउला जस्तो गर्न थाले । हामिलाइ समयको एक दुइ मिनेट पर्खनलाइपनि यस्तो कठिनको अनुभुति भइरहेको थियो कि त्यस्तो अधिरता सायदै मात्र हुन्छन । डर लागे जस्तो हुने, सास वढे जस्तो हुने , यस्तो लाग्थ्योकि छिटैनै गोलि पड्केर युद्ध शुरु भइगएहुन्थ्यो जस्तो लाग्ने ।
जनमुक्ति सेनाको यो अधिरतालाइ अन्त गर्दै फाएर शुरु भयो । वल्ल सोंचहरु सन्तुलनमा आयो । मैले हतारोमा माइकिङ गरें ‘ .......... शाहि सेनाका दाजुभाइहरु हो आत्म समर्पण गर्नुस र जनमुक्ति सेनालाइ हतियार वुझाउनुस , हाम्रो लडाइ तपाईहरुसंग होइन हाम्रो लडाइ हत्यारो ज्ञानेन्द्र संग हो, हाम्रो लडाइ यो व्यवस्था विरुद्ध हो । वरीपरी वाट जनमुक्ति सेनाले मज्वुत घेरा मारेको छ । तपाइहरु कुनै हालतमा जित्न सक्नुहुने छैन ....................।’
पहिले पहिले कम सुनिएका गोलिका आवाज र वमका धमकाहरु पड्कन थाले, केहि वेरसम्म त लडाइ ठिक ठिकै चल्दै थियो । हामि पनि अगाडी वढ्यौं । माइकको आवाज दुश्मनको क्याम्पवाट हामी विरुद्ध लड्ने सत्रुको विरुद्ध हुन्थ्यो म वेला वेला उनीहरुलाइ सम्झाउने भाषामा माइकिङ गर्थें र आफ्नो फोर्सलाइ योजना सम्प्रेषण स्वयं गएर गुर्न पर्ने हुन्थ्यो । म कमाण्डर मुक्तिलाइ छाडेर अलि अगाडी वढेको थिएš । जहा एसल्ट हुन पर्नै थियो त्याहा एसल्टनै थिएन । एसाल्टको कार्यविभाजन अनुसार त्याहाš क शुरेसको कमाण्मा रहेको एसाल्ट हुनपर्ने थियो तर त्यो आर्क खाली थियो । केहिवेरमा एकजना साथि चिच्यायदै आउनु भयो । वाहाšलाइ ग्रिनेडको छर्राले भेटेको रहेछ जताततै घाउ थियो । तत्कालत मैले वाहालाइ पश्चिमको एकजना कुनै कमरेड हो भन्ने मात्र पहिचान गर्न सकें । तर दुखको कुरा पछि रिटिड हुने वेला संयोगले वाहा छुट्नु भएछ । पछि थाहा भयो वाहा कमरेड शक्ति हुनुहुदो रैछ ।
पैतालिस मिनेटपनि नहदै सदरमुकाम कव्जा भएको खवरले हामिलाइ उत्साहित वनएको थियो । सदरमुकाममा पुलिसको स्पेशल फोर्स भएतापनि कव्जा गर्न त्यति गाह्रो भएन । उता एयर पोर्टमा रहेको पुलिसहरु पहिलेनै अल आउट भएछन यसर्थ त्याहाš लड्न नै परेन । खास योजना अनुसार ४ नम्वर कम्पनी अर्थात एयरपोर्टमा लड्ने फोर्सले आफ्नो मिसन पुरा गर्नासाथ नारा लगाउदै सेनाको आर्कमा डिफेन्स दिनको लागी आउनु पथ्र्यो । तर त्यो आएन त्यतै कता वेपत्ता भयो । २ नं कम्पनिको कमाण्डर क. चिराग वाटै वाट कत्तिवेला भागेछ कसैलाइ पत्ता नै भएन । १ नं कम्पनि आउने भनेको त हो तर सदरमुकाममा प्रहरिसंग जितेपछि यताउता पन्छाउदा, पुलिसलाइ आत्म समर्पण गराउदा ढिला हुनेनै भयो । यता सेनासंगको लडाइ लम्विदै गएको थियो । घाइतेहरु धमाधम वढ्दै थिए । शहादत थपिंदै थियो । हामिले कुनै पनि मोर्चामा चारजना भन्दा धेरैको शहादत हेरेका थिएनौ यसैकारणलेपनि हामिलाइ लासको संख्या र घाइतेको संख्याले तर्साउन थाल्यो । लडाइ लड्ने साथिहरुको हालतपनि खराव बन्दै थियो । यसैमा जोडिएको महत्वपुर्ण पक्ष के थियो भने सेनासंग लडाइ लड्न विन्यास गरिएको फोर्स नितान्त नया फोर्स थियो । मूख्य कमाण्डरहरुको विष्लेषण अनुसार तत्कालिन सेनासंग लडाइको अनुभव नभएको कारण उनीहरु कमजोर छन् यसर्थ उसलाइ सजिलै पराजित गर्न सकिन्छ भन्ने निष्कर्ष असाध्य दयनिय देखिन्छ । साथै त्यतिवेलाका पूर्वी जनमुक्ति सेनाका मुख्य कमाण्डरहरुको हैसियत पनि मापन हुन्छ । यसको परिणाम के समेत देखियो भने सेनासंग लड्न भनेर छुट्ट्याइएका केहि कमरेडहरु सेनाको भेरी लाइट देखेर समेत भागे भन्ने रिपोर्ट एसाल्ट कमाण्डरहरुले दिए । यसको अलावा कयौं कमाण्डरहरु नै घाइते र लासहरु देखेर आफैंमा होपलेस समेत भए ।
मोर्चाको मध्यतिर मलाइ एउटा राइफल कत्तावाट आएको थियो । मैले माइकलाइ त्यहिं एकठाउमा राखिदिएš र अगाडी वढें । पश्चिमको दुइ सेक्सन मध्य तिनजना साथिहरुको शहादत भइसकेको थियो । धेरैजना घाइते भएको तथा घाइतेलाइ लिएर गएको साथि नफर्केकोे कारण लगभग आर्क खालि भएको थियो । एक्लो व्यक्ति दुइवटा एसाल्टको अभावलाइ पुरा गर्न सक्तिन थिएš । हामी लगभग सेनाको क्याम्पको तिन मिटर नजिक थियौं तर त्यस भन्दा अगाडी जान सक्ने अवस्था हाम्रो यो कारणपनि थिएनकि हामीसंग लड्ने हतियार थिएन । कम्मरमा भएको राइफलको गोली एकदमै कम भएको थियो । तर उता शाहि सेना तर्फ उनीहरुले लडाइलाइ व्यवस्थित वनाइसकेका थिए र उनीहरुसंग अटो हतियार थियो । हामीलाइ अव केबल प्रतिक्षा थियो १ नम्वर कम्पनीको जसले सदरमुकाममा पुलिस संग जितिसेकेको थियो र अनुभवि फोर्सको रुपमा मेरा सवै दौतरि तथा कमाण्डरहरु चिनिन्थे । हुनपनि पुर्वमा १ नम्वर कम्पनिले दर्जनभन्दा धेरै लडाइ लडिसकेको थियो र त्यसको सदस्य कम्तिमा पनि आधा दर्जन लडाइ लडेका थिए । हामी आफ्नो फायरलाइ वचाउदै एक नम्वर कम्पनिको प्रतिक्षामा वसिरहयौं .........................................

नैतिकवान नेताको दायीत्व

निर्विवाद गएको चार वर्ष अघिसम्म अर्थात ६२÷६३ को आन्दोलन सकिएको एक वर्षसम्मपनि एनेकपा (माओवादी)का धेरै कार्यकर्ताहरु आफ्नो नेतृत्वको कुरा काट्ने जो कसैको विरुद्धमा मुख चलाउदैन थिए, बरु सिधै हात चलाउथे । त्योभन्दा अझ अगाडी फर्कने हो भने कुरा काट्नेको विरुद्ध घित्रै काट्न पछि नपर्ने कार्यकर्तापनि माओवादीमा थिएनन् भन्न सकिन्न । उक्त यथार्थलाइ मैले नकरात्मक नजिरको रुपमा याहा पेस गर्न चाहिरहेको छैन । यद्यपी यस प्रकारको शिक्षा सम्पुर्ण रुपले सहि थियो भनेर आउदो पिढींलाइ गलत सुचना दिने दुस्साहस पनि म गर्दिन । तर हामीले विगतलाइ स्मरण गरी मनन् गर्नुपर्ने कुराको वारेमा विवेचना गर्ने मेरो मुल उद्धेश्य हो ।
व्यक्ति, संस्था वा मान्यता प्रतिको श्रद्धा तवसम्म मनदेखि पैदा हुन्छ जबसम्म त्यसप्रति को विश्वास प्रगाढ हुन्छ । कट्टर धर्मालाम्वीहरु र कट्टर परम्परावादीहरुपनि जब शास्त्र र शास्त्रीहरुको वारेमा अध्ययनको गहिराइमा पुग्न थाल्छन् त्यसपछि सहि कुराको सट्टा गलत कार्यहरुको चाङ भेट्न थाल्छन् त्यसपछि विस्तारै आफ्नो विश्वासलाइ परिवर्तन गर्दै भौतिकवाद र परिवर्तनको मार्गमा अगाडी वढ्न थाल्छन् । यस्तै नेपालको राजनीतिमा पनि परिवर्तनकारि युवाहरुको हाल यस्तै कट्टरपंथीहरुको जस्तो भएको छ । पार्टिगत राजनीतिको साठि वर्ष लामो इतिहासमा युवाहरु परिवर्तनको अपेक्षित जोसमा राजनीतिमा होमिएका छन् र विस्तारै राजनीतिको आगोमा जलेर कि त खरानी भएका छन् कि त पलायन भएका छन् । अहिलेको परिवेशमा इमान्दार माओवादी कार्यकर्ताहरुको हालपनि यस्तै प्रकारको भएको छ । अन्य राजनैतिक दलको सन्दर्भमा यस प्रकारको सन्दर्भ महत्वको हुदैन तर माओवादी पार्टि र त्यसको जिम्वेदार कार्यकर्ताको लागी यो किनपनि महत्वपूर्ण छ भने माओवादी पार्टिको सपना यो देशको राजनैतिक अस्थिरता, राजनैतिक परनिर्भरता, राजनैतिक नीचता र गैरजिम्वेदार व्यक्तिवादी प्रवितिलाइ नष्ट गर्दै नयाš नेपाल निर्माण गर्ने हो । यहि नाराको आधारमा टेकेर जन्मेका, हुर्केका पंक्ति यथार्थमा माओवादी हुन् । तर हामी जम्मा ६० महिनापनि वित्न नपाउदै कुन मैदानवाट हिड्दै छौं ?, हामी हरेक माओवादी युवा कुन पोजिशनमा आफुलाइ क्रान्तिकारि देखाउने मुर्खता गर्दैछौं ? हामी काम गर्दै र्छौ वा नोकरि गर्दैछौं ? हामीले टेकेको खुट्टा आमाको कोखवाट हामीसंगै जन्मेको हो वा कसैले वनाइदिएको वैशाखि हो ? यो हरेक माओवादीले सोच्न पर्ने विषय हो तर सोच्नेको कुरा छाडौं अलिकति वास्ता समेत गर्न आवश्यक नठानिएको विषय समेत यहि हो ।
राजनीति एउटा दर्शन हो । यसमापनि माक्र्सवाद एउटा गतिशिल विज्ञान हो । यसलाइ हामी यो अर्थमा गतिशिल भन्छौं कि यसले सैद्धान्तिक धरातलमा टेकेर व्यावहारिक ज्ञान तथा सिद्धान्तहरुलाइ आफ्नो परिवेशमा लागु गर्न आफ्ना अनुयायीहरुलाइ अभिप्ररित गर्छ । गल्ती गर्नेहरुलाइ छुट दिन्छ तर दोहो¥याउनेहरुप्रति निर्मम वन्छ । याहाš के भुल्नु हšुदैन भने उक्त सिद्धान्त व्यक्ति विशेषको लागी समेत प्रयोग हुने भएतापनि मूलतः एउटा सिंगो सताव्दी वा पुस्ताहरुको लागी हो । माक्र्स÷एंगेल्सले गरेको गल्ती लेनिन÷स्टालिनलाइ दाहो¥याउने छुट थिएन, लेनिन÷स्टालिनले गरेको गल्ती माओलाई दाहो¥याउने छुट थिएन र माओले गरेको गल्ती प्रचण्डलाइ दाहो¥याउने छुट हšुदैन । र झण्डै पचास वर्ष लामो नेपालको राजनैतिक गत्यावरोधको अनुभववाट पाठ सिकेर नेपालको राजनीतिमा नयाš कुरा दिने प्रतिवद्धता सहित उठेको माओवादी आन्दोलनमा त्यहि गल्ती गर्ने अधिकार कुनैपनि नेता तथा कार्यकर्तालाइ छšदैछैन । हामी युवाहरुको पुस्ता माओवादीमा ज्यानको वाजी लगाएर लाग्नुको कारणपनि माओवादी नेपालको सिथिल राजनीतिको अनुभववाट पाठ सिकेर भरभराउदो सूर्यको रुपमा उदाउने एउटा शक्ति हो र यसका नेताहरु त्यसको प्रतिक हुन जो सजिलै ढल्न या गल्न सक्तैनन् ।
माओवादी आन्दोलनको नकरात्मक अनुभवको रुपमा ग्रहण गर्ने हो भने – आम माओवादी कार्यकर्ताले आफ्नो भविष्यको भरभराउदो सूर्य भनेको माओवादी दर्शन हो, जसलाइ ढल्ने वा गल्नेगरि कमजोर वन्न दिनु हुšदैन भन्ने कुरामा ख्याल गर्न सकेनन् । वरु उनीहरुले के कुरामा ख्याल गरेभने माओवादीका नेताहरु त्यस्ता प्रतिक हुन जसलाइ अलिकति मात्र काšडाले कोरेमा वा तिनको शरिरमा दाग समेत लागेमा माओवादी आन्दोलनमै दाग लाग्नेछ भन्ने वुझाइलाइ हावी हुन दिए । मूलतः यस्ता कुराहरुको दोष चेनअफ कमाण्डमा चल्ने पार्टिका कार्यकर्ताको कमै मात्र हुन्छ वरु त्यसका नेताहरु यसका मूख्य पात्र हुन्छन जसले मुल्य मान्यता माथी आफ्नो पैताला राखेर कार्यकर्तालाइ आफ्नो भक्त वन्न सिकाए । कार्यकर्ताको दोष यो भयो उनीहरुले वेलैमा यस्ता आडम्वरका थैलोहरु फुटाउन सकेनन् र कुटले भरिएका स्तम्भहरु ढाल्न सकेनन् । आज आएर पुरपुरोमा हात लाउनुको के अर्थ छ र ?
यहि आधारमा हामी कार्यकर्ताले गरेको अर्को गल्ति हो– नेताहरुलाइ उनीहरुकै शव्दमा ‘..... शहिद वन्ने सौभाग्य’ वाट वन्चीत गरेर ठुलो गल्ती गरिदियौं । उनीहरुले हामीलाइ के सिकाए भने हजारौं कार्यकर्ता जन्मन सक्छन् तर क्राीन्तको लागी एउटा नेता धेरै महत्वपूर्ण हुन्छ । चाहे यौन पिपासु होस, चाहे जाšडको ध्याम्पोमै डुव्ने खालको होस हामीले उसको जुत्ता वोकेर हिड्यौं र हजारौं कार्यकर्ता भन्दापनि माथी राखेर उसको शुरक्षा कै लागीमात्र पनि दर्जनौं दर्जन शहिद वन्ने मुर्खता ग¥यौं । अहिलेका नेताहरुमध्य साठि प्रतिशतलाइ ‘शहिद वन्ने सौभाग्य’ दिएको भए उनीहरु अहिले यो कुकुर र हडिको खेलवाट धेरै माथी हुने थिए र उनकै भाषाको ‘सौभाग्यशालि’ हुने थिए । रगतको सागर तरेर आएका र ज्यानको आशा विर्सेका धरै कार्यकर्ता नेता वन्ने अवसर पाउने थिए । मलाइ लाग्छ त्यसो भएको भए वाकि नेतालाइपनि मृत्युको अर्थ थाहा हुने थियो र पार्टिको हैसियत ओज र गरिमा आज भन्दा अलिक माथी नै हुने थियो ।
क.माओको भनाइमा राजनीति भोजभतेर होइन । यसर्थ मैले पार्टि र आन्दोलनमा केबल शालिनताको खोजी गरेको होइन । अझैपनि माओवादी एउटा भरभराउदो आशातित सुर्यको रुपमा उदाउदै छ । यसको भविष्यलाइ वचाउने जिम्मा केवल माओवादी र सच्चा माओवादीको हो । याहा यस्तै भरभराउšदो सूर्यको परिकल्पनामा समावेश हुने युवाहरुको संख्या अझैपनि कम छैन । तर शुरुका दिनमा अपेक्षाको पहाड देखेर पार्टिमा प्रवेश गर्नेहरु कुटको पहाड भेटेपछि निराश भइसकेकापनि छन् । यसको मूल कारण भनेको नै माओवादी नेताहरुको राजनैतिक स्खलन । माओवादी नेताहरु वितेका केहि वर्षमा आफ्ना नैतिकतावाट च्युत हुदै गएको कुरा तथ्यहरुले प्रमाणीत गरिसकेको छ । हिजो हामी आफ्नो लागी वार्गेनिङ नगर्ने, सामूहिक हित अर्थात सामूहिक लक्षको लागी त्याग गर्ने आदर्शलाइ नैतिकता भन्थ्यौं, आज त्यो पक्ष नेताहरुको सन्दर्भमा लगभग सकिएको छ । तेह्रदिनको लागीपनि मन्त्री हुन जाšदिन भन्ने नेता माओवादीमा पछिल्लो समय भेटिएका छैनन् । वरु तेहैं घण्टा होस झण्डा भएको गाडिमा आफ्नो चाक टेकाएर फर्किनको लागी आफ्नो अडान मुल्य र मान्यतालाइ सडकमा छरपस्ट छाडेर दगुरेका छन् । आफ्ना गुटमा भोट हाल्ने जो कोहि अपराधि, कुण्डले र मुण्डलेलाइ आफ्नो कार्यकर्ताको रुपमा स्वीकार गर्न र त्यसको रक्षा गर्न नेताहरु तयार छन् । माओवादीका नेताहरु आफ्ना गुटगत र स्वार्थको गोवरमा यसरि डुवेका छन् अब निस्कने संभावना विरलै मात्र छ । यसर्थ जुन नेताले यो दलदलवाट पार्टिलाइ वाहिर निकाल्न चाहन्छ त्यो यो शताव्दीको राजनीतिक नायक वन्ने छ । छिट्टो भन्दा छिट्टो पार्टिको नेतृत्व नयाš पुस्तामा पुस्तान्तरण गर्ने र नेताको टोली वलियो सल्लाहाकारको रुपमा एकतावद्ध भएर वस्ने हिम्मत गर्ने नेताहरु यदि माओवादीमा छन् भने उनीहरु प्रिवर्तनका हिायति हुन र उनीहरुले विश्वास गर्न सक्नुपर्छ – नयाš नेपाल अवको युवाहरुले वनाउने हो । आदरणीय नेता गणले माओको भनाइ लाइ कार्यन्वयन गरुन र भनुन् – ‘युवाहरु हे यो यो संसार तिमीहरुकै हो .........।’

‘समायोजन’को विवाद र जनमुक्ति सेनाको अन्तिम परिक्षा

सेना समायोजन भन्ने शव्दलाइ सारतः अब नेपाली सेनाको संख्या वृद्धीकरणको अर्थमा भनेपनि फरक नपर्ने भइसकेको छ । ए.न.ेक.पा. (माओवादी) को स्थाइ समितिको पछिल्लो निर्णय र कन्टेनरको चाबी विशेष समितिलाइ हस्तान्तरण तथा माओवादीको तर्फवाट प्रस्तुत संभावित ‘समायोजनको मोडालिटि’ मा समेत आइपुग्दा अन्ततः जनमुक्ति सेनालाइ नेपाली सेनामा विभिन्न तहको ‘जागिर’को व्यवस्था गर्ने सिवाय सैद्धान्तिक हिसावले खासै बाšकि रहेको केहिपनि छैन । यद्यपी जनमुक्ति सेनाले पार्टिको यस निर्णलाइपनि सहजै स्वीकार गरेको छ । जनमुक्ति सेनाको यस स्वीकारोक्तिले जनमुक्ति सेनाका कतिपय शुभचिन्तकलाइ आश्चर्यमा समेत पारेका छ भने यसका विरोधीहरुलाइ फिसल्नको लागी मसला मिलेको छ । तर जनमुक्ति सेनाको शैक्षिक मनोविज्ञान के हो भन्ने बारे थाहापाउनु यस प्रति चासो राख्ने हरेक व्यक्तिको दायीत्व हो । नेपालको आमुल परिवर्तनको लागी भनेर उर्लेको जनयुद्धवाट जन्मेका हरेक जनमुक्ति सिपाइहरु, देशको भविष्यको लागी निर्माण गरिएको संस्था र स्वयं व्यक्तिमध्य एकलाइ चुन्नु प¥यो भने व्यक्तिले वलिदान गर्नुपर्छ र संस्थालाइ वचाउनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्छन् । साथै संस्था र देश मध्य एकलाइ चुन्नु प¥यो भने संस्थालाइ त्याग गरेर भएपनि देशलाइ रोज्नुपर्छ भन्ने ठान्दछन् । उनीहरुले जनयुद्धमार्फत प्राप्त गरेको मूल शिक्षा यहि हो । जनयुद्धमा जनमुक्ति सेनाले आफ्ना उर्जा संस्थाको लागी खर्च गरेर माओवादी पार्टि, जनमुक्ति सेना र विभिन्न वृहत संगठनहरुको निर्माण गरेको थियो । यतिवेला जनमुक्ति सेना आफ्नो संस्थाको अस्तित्व धान्ने वा समग्र देशको निर्माणमा अगाडी वढ्ने भन्ने चुनावको घडीमा उभिन वाध्य भयो । उक्त वाध्यतालाइ आफ्नो कर्तव्य मान्दै उसले यो चुनावमा देशलाइ प्राथमिकतापूर्वक छानेको छ ।
यहि सन्दर्भमा निस्केको चाबी विवादले माओवादी भित्र भुकम्प नै ल्याए जस्तो भएको छ । यथार्थमा यो भुकम्प नभएर भाद्र महिनाको तिते फुल्नेवेला गर्जिने गड्याङगुडुङ मात्र हो भन्दा फरक पर्दैन । किनभने यो एउटा आवेगको ज्वालामात्र हो । राजनीतिमा हाम फालेका नेताहरु यथार्थवादी हुनुपर्छ । भावनावादी नेताले राजनीतिक उपलव्धीलाइ खाल्डोमा त हाल्छ हाल्छ, थाहै नपाइ देशलाइ समेत भष्म हुने वाटोतिरसमेत डो¥याउदै लैजान्छ । यसर्थ राजनीतिक नेतालाइ भावनावादी हुने छुट हुदैन । भावनाको कुरा गर्ने हो भने शान्ति प्रकृयामा जनमुक्ति सेनाको जति मुटु सायदै कसैको चुडिएको छ । जनमुक्ति सेनाको विषयलाइ लिएर पार्टिले गर्ने हर संझौतासंगै हुने दर्दका असिम व्यथाहरु जनमुक्ति सेनाले नै वोकिरहेका छन् । तर उनीहरुले यसलाइ पचाउनु परेको छ र देशको लागी निकाश दिनु परेको छ । साšचो विवाद गर्ने साथीहरुलाइ जनमुक्ति सेना र इतिहासको समेत सदा प्रश्न भइरहन्छ र भइरहेको छ – ‘तपाइहरुले किन त्योवेला प्रश्न उठाउनु भएन जुनवेला जनमुक्ति सेना लाम लागेर खैरेहरुको अगाडी आफ्नो इमान्दारिताको प्रमाण पेस गर्दै ‘अयोग्य’ को तक्मा पहिरीरहेका थिए ।, तपाइहरुले किन त्यतिवेला प्रश्न उठाउनु भएन जतिवेला जनमुक्ति सेना आšखामा आšशु अड्याउदै आफ्ना हतियारलाई सेता कन्टेनरमा थन्क्याउदै थिए ।, तपाइहरु किन त्यतिवेला मौन वस्नुभयो जतिवेला आफ्ना हितैसि कमरेडहरु जनयुद्ध लडेको उपाहार स्वरुप अयोग्य भएको प्रमाण लिएर क्यान्टोनमेन्ट वाट गाउš फर्कदै थिए ।, तपाइहरुले त्यतिवेला किन तालि पड्काउदै खुट्टा हल्लाएर मन्चमा वस्नुभयो जतिवेला शक्तिखोरबाट आफ्नो जनमुक्ति सेनाको सिंगो फर्मेशन माधव नेपालको कठपुतलि सरकारको कमाण्डमा रहेको विशेष समितलाइ वुृझाइदै थियो ।, बावुराम भट्टराइ नेतृत्वको सरकार वन्नुभन्दा अघि वसेको स्थाइ कमिटिको वैठकवाट किन काइते भाषा प्रयोग गरी सर्वसहमतिले चावि वुझाउने निर्णय पत्रकार सम्मेलन मार्फत सार्वजनिक गर्नुभयो । अनि, वेकारमा केको विलौना गर्नुहुन्छ, जुन निर्णयको कार्यन्वयन प्रचण्डले गरिदिए भनेर । यो वठ्याइको अर्थ क्रान्ति होइन बरु यो वठ्याइको अर्थ अरुनै केहि लाडेपना हो भनेर सबैले वुझिसकेका छन् । तथापी सिंगै जनमुक्ति सेनाको अन्तरमनले तपाई क्रान्तिका ठेकेदारहरुसंग प्रश्न गरिरहेको छ – तपाइहरुलाइ जनमुक्ति सेना र त्यस संस्थाको धेरै माया लाग्छ कि उनले वोक्ने केबल हतियारको धेरै ?
यद्यपी देख्नमा यो स्तरसम्मको लचकता भनेको माओवादी पार्टिको लागी असोभनिय समेत देखिएको छ । रुखो शव्दमा भन्ने हो भने यसलाइ आत्मसमर्पणकै अर्थ लगाउने पंक्ति पनि गणनिय संख्यामा छन् । जनमुक्ति सेनाले सहज रुपमा स्वीकार गरेका यस्ता निर्णयलाई सिथलताको संज्ञापनि दिइएको छ । तर जसले जे भनेतापनि देशमा परिवर्तन गर्ने वा नगर्ने, देशको आर्थिक उन्नती सहित छोटो अवधिमा जनताको जीवनस्तर अर्को उचाइमा उठाउने वा नउठाउने ?, ठोस परिस्थितको ठोस विश्लेषण गर्ने या आफनै मुडाग्रहविना र्पथ्वी घुम्दैन भन्दै हिड्ने भन्ने प्रश्नमा आएर विषय अड्कििएको छ । माओवादीको अन्तरसंघर्ष जतिसुकै उत्कर्षको भएतापनि उक्त विषयलाइ अड्काउने वा फुकाउनेमा मूलत माओवादी र कांग्रेस दुइ शक्ति हुन् । संख्यामा एमाले पार्टिको गणना गरिएतापनि यस्ता विषयहरुको निर्णय गर्ने वेलामा एमाले अन्ततः कांग्रेसको रिजर्भफोर्स वाहेक अरु केहि होइन । वितेको तीन वर्षमा शान्ति प्रकृया र संविधान निर्माणको वाधक माओवादी नै हो भनेर चारैतिर झ्यालि पिटाइएपनि अन्ततः‘.... विरालोले म्याउ गरिछाड्छ’ भन्ने उखानलाइ चरितार्थ गर्दै कांग्रेसले माओवादीले राखेको ‘जनमुक्ति सेनाको पुनवर्गिकरण’को प्रस्ताव समेत अस्वीकार ग¥यो । त्यसवाहेक का अडानमाथी अडानको त हिसाव नै नुहने भइसकेको छ । अब प्रष्ट भइसक्यो यदि माओवादीले प्रस्ताव राखेको पुनर्वगिकरणको त कुरै छाडौं कथंकदाचित ‘दुइ दुइ लाख दिएर जनमुक्ति सेनाको पुनस्थापना मात्रै गरौं !’ भन्ने प्रस्ताव ल्याइहाल्यो भनेपनि –कांग्रेसले आफ्नो अडान राख्ने छ– ‘.....हुšदैन वढिमा पचास हजार सम्म दिन सकिन्छ’ । यस्तै खालको वठ्याई नै अब नेपाली कांग्रसको पथ हुन सक्छ । कारण, कांग्रेसको वर्गविश्लेषण गर्ने हो भने उसलाइ राज्यको पुर्नसंरचनाले घाटा पु¥याउछ, शासकिय स्वरुपमा हुने परिवर्तनले उसको चलखेलमा प्रतिवन्ध हुन्छ । राज्यका हरेक अंगमा हुने परिवर्तनले उसको साख गिराउन सक्छ । तसर्थ सेनाको समायोजन अर्थात शान्तिप्रकृया टुंगिनु भनेको संविधान वन्नु हो र संविधान वन्नु भनेको नेपाली कांग्रसको अनुदार पंक्तिलाइ घाटा पर्नु हो । यद्यपी कांग्रेस भित्रपनि परिवर्तनशिल सचेत युवाहरु छन् जसको भुमिका अझ गहन हुदै गएको छ र उनीहरुको काšधमा कांग्रेसलाइ परिवर्तनको मार्गमा डो¥याउने वा परिवर्तनको वाधक वनाउने भन्ने चुनावमा मत व्यक्त गर्ने वेला भएको छ ।
अन्तमा, परिस्थितिले हामीलाइ निश्कर्षतिर लैजान पर्ने हो र सिंगो देशलाइ एकताको सुत्रमा वाध्दै लौजान पर्ने हो तर दुखको कुरा माओवादी भित्रका कथित क्रान्तिकारिहरु अन्ततः कांग्रेसको अनुदार गुटसंग एकता हुने साथै कांग्रेस–एमालेका परिवर्तनशिल युवाहरु माओवादी अभियानमा साथ दिने र भिन्न खालको ध्रुवीकरण भएर नया संघर्षको थालनी हुने संभावनालाइ पनि हामी नकार्न नसक्ने परिस्थितितिर लम्कदै छौं । ‘क्रान्तिकारि’ कमरेड तथा मित्रहरु, व्यक्तिका मुडाग्रह र महत्वाकांक्षा क्रान्ति होइनन् । ,क्रान्ति भनेको त्यो हो जुन कुरा अधिकांश जनतालाइ सहि लाग्छ रपनि त्यसलाइ रोक्न खोजिन्छ । त्यहि अवरोधलाइ तोड्नलाइ क्रान्तिको जन्म हुन्छ । हामीलाइ क्रान्तिको नाममा लडाइवाट लडाइ फेरि लडाइवाट लडाइमा जानु छैन । हामीलाइ क्रान्तिवाट परिवर्तनशिल शान्तिमा जानु छ । र नेपाललाइ विश्वको नमुना वनाउनु छ । आशा गरौं शान्ति र परिवर्तनका वाधकहरुको दिमागमा परिवर्तन आओस र देशका सपुतहरुले पुन रगत वगाउन नपरोस । सम्पूर्ण जनताको अपेक्षामाथी जब घात हुन्छ त्योवेला सपुतहरु रगत वगाउन पछि पर्दैनन् तर केबल कपुतहरुलाई कुर्शिमा वसाउन जनताका छोराहरुले कहिल्यै रगत वगाउन नपरोस ।

माओवादी नेताको क्षमताको प्रश्न

यदि माओवादी आन्दोलनमा वुद्धिजीवी र विज्ञहरुको संख्या अधिक भएको भए जनयुद्धको उचाइ कुन लेभल सम्म पुग्ने थियो ? यो केबल कल्पना गरिने विषयमात्र हुन सक्छ । तर जसले कलमभन्दा वन्दुक ठुलो हो र कितावको अध्ययन भन्दा जीवन व्यवहार ठुलो हो भन्ने आदर्शलाइ आफ्नो लक्षमार्ग वनाए ती इमान्दार माओवादी कार्यकर्ताहरुको मनमा आजभोली बारबार उत्पन्न भइरहने प्रश्न यहि हो । यो प्रश्न सहजतामा उत्पन्न हुन जरुरी छैन, यो प्रश्न केवल चियागफको लागीपनि व्यक्त हुšदैन । जव आदर्शका स्मरणहरु झनझन ताजा वन्न थाल्छन् तब यी प्रश्न उर्जाशिल दशकहरु विताइएका इमान्दार मनहरुमा मडारिन थाल्छन् । यसभित्र गहिरो पिडा र आम सामान्य राजनैतिक कार्यकर्ताहरुको भावना जोडिएको छ साथै कौतुहलता जोडिएको छ । जनयुद्धको शिक्षा अन्तर्गतको एउटा भाग भनेको, ‘केबल विज्ञता हुनु भनेको अवसरवादी हुनु हो, र व्यवहारिक हुनु भनेको ज्ञानि हुनु हो भन्ने हो ।’ आजको परिस्थितिले ज्ञानी अर्थात व्यवहारिक व्यक्तिहरु र विज्ञ अर्थात अवसरवादी व्यक्तिहरुको बीचको फरक छुट्याउन वाध्य वनाइहरको छ । इमान्दारहरु अपहेलित र अवसरवादीहरु सम्मानित भइरहेका छन् । समयको यति छोटो अन्तरालमा माओवादी व्यवहारमा १८० डिग्रिको परिवर्तन आउनेछ भन्ने सोचाइराख्ने राजनैतिक योद्धाहरु माओवादीमा सायद कमै थिए होलान । तथापी हामी के वुझ्न सक्छौं भने द्धन्वादको नियमनै यस्तो छ, हरवस्तु पूर्ण हुšदैन यद्यपी वस्तुमा विपरित गुणहरु भने विद्यमान हुन्छन् । कुन पक्षलाइ अगाडी ल्याउने भन्ने सवालमा वाहिरी पक्षको भुमिका महत्वपूर्ण हुन जान्छ । तर माक्र्सवादी द्धन्दवादको विपरित आजको वाहिरि पक्षको चरित्र वदलिएको छ ।
माओवादी पार्टिको धरातल कम्युनिष्ट विचारको धरातल हो र माओवादी नेताहरुको धरातल शहिदहरुको लासले वनेको छ । शहिदहरु अपवादलाइ छाडेर तीनै योद्धाहरु छन् जसले पढ्ने कुरालाइ वुर्जुवा शिक्षाको उपमा दिए, आफ्ना शैक्षिक प्रमाणपत्रहरु आगोमा पोले र विज्ञता भनेको जनताको सेवा र पार्टिको आदेशको पालना गर्नु हो भन्ने ठाने । यसर्थ माओवादी नेताहरु फुलेको धर्ति विज्ञहरुको होइन, उनीहरु फुलेको धर्ती इमान्दार व्यवाहारिक व्यक्तिहरुको हो अर्थात साहासि र वीरहरुको हो, रगत आšशु र पसिनाको हो । तर समयको यस अन्तरालमा माओवादी नेताको सल्लाहाकारहरुको झुण्ड फेरिएको छ । उनीहरु जनयुद्धका प्रतिवद्ध व्यक्तिहरुको घेरावाट भाग्दैछन् । उनीहरुलाइ त्यस्ता व्यक्तिहरुको जरुरी भएको छ जसले आफ्ना हर व्यवहारलाइ ‘ओके’ भनिदिन्छन् । जनयुद्धका आधिमय दिनमा आफ्नो ज्यान जोगाउन भागेका र युद्ध छल्नलाइ कोठाभित्र अध्ययन गर्दै वसेका ‘एक्सपर्ट’हरुप्रतिको विश्वास चुलिएको छ ।, पत्रकारहरु जसले जुनसुकै तरिकाले आफ्ना नाम कमाएका छन् उनीहरुलाइ व्यापक ठान्नु र आफ्ना कार्यकर्ताहरुप्रति अविश्वास गर्नु नेताहरुको दैनिकी वन्दै छ, वुद्धिजीवीहरु जसको काम नै केवल पढ्ने र तर्क गर्नकै लागीमात्र पढ्ने हो उनीहरुसंगको अन्तरक्रियालाइ प्राथमिकता दिइन्छ तर एकजना कार्यकर्ता नेतासंगको भेटमा महिनौं व्यग्र प्रतिक्षामा वसेर दर्शन भेट समेत नपाइ गाउ फर्किंन्छ यो कार्यकर्ताको जीवन शैली वनेको छ । नेताहरु आफ्ना तल्लो स्तरका नेताहरुबाट सल्लाह लिन योग्य मान्दैनन् किनकी नेताका नजरमा आप्mना कार्यकर्ता विज्ञ होइनन्, जनमुक्ति सेनाहरु जसको सल्लाहको अर्थ छैन किनकि आज उनीहरुको न त भुमिका छ न त नेतालाइ सेनाको काम छ । यद्यपी योसंग जोडिएको अर्को नकरात्मक सत्यचाहिं के हो भने माओवादीका धेरै नेताहरुसंग आफुसंग भएको क्षमता प्रतिनै अविश्वास वढ्दै गएको छ । तर उनीहरुले विर्सेको सत्य के हो भने हिजोपनि नेताहरुको क्षमता सामूहिक क्षमताको केन्द्रिकृत अभिव्यक्तिमा व्यक्त भएको थियो र आजपनि उनीहरु कमजोर भएका छन् भने यहि सत्यलाइ विर्सेको कारण कमजोर भएका छन् । विगतमा माओवादी नेता शक्तिशालि, वुद्धिमान र परिस्थितिको ठिक आंकलन गर्न सक्ने आदर्श मानिन्थे तर आज उनीहरु यहि सत्यलाइ मतलव राख्दैनन् र एक्लै संसार जित्ने मुर्खतामा कुद्न खोज्छन् जसको परिणाम उनीहरु हल्का र क्षमताहिन सावित भइरहेका छन् । माओवादी नेताले थाहा पाउन सक्नुपर्छ आखिर विज्ञता भनेको के हो र त्यो परिवर्तनशिलतासंग र सर्वहारा संस्कृतिसंग कति हद सम्म जोडिएको छ ? यो कुरा खोज्न इमान्दार माओवादी कार्यकर्ताको पंक्तिभन्दा वाहिर कुद्नु भनेको कस्तुरि ले आफ्नै विनाको गन्ध खोज्दै सिकारिको सिकार हुनु जस्तै हो तपाई नेताहरुले यो कुरा मान्नु पर्छकि वर्षौवर्षसम्म दुख गरिएका अनुभवहरु नै यथार्थमा विज्ञता हुन् । वर्षौ वर्षको पिडा खेपेर र कर्यौ विषहरुको प्रयोग गरेर वनाइएको समाजीक मल्हमलाइ औषधि मान्नै पर्छ । हामी नेपाली जनताको पिर मर्का, आर्थिक रुपले नाजुक अवस्था, भोगैलीक विकटता, रोग, भोक, प्यास, अशिक्षा सारा कुरालाइ हामी गहिरो अध्ययन गर्न सक्छौं, महशुष गर्न सक्र्छौ र त्यसको समाधानको उपाय दिन सक्छौं भने हामी नै यो समाजका डक्टर हौं । तपाइहरु यसको अलावा अरु डक्टरको खोजी गर्दै हिड्नु हुन्छ भने तपाइहरुको महामुर्खता हो । हामी दावाका साथ भन्न सक्छौं हामीसंग भएको विज्ञता अरुसंग छैन र हुनसक्छ अरुसंग भएको विज्ञतापनि हामी संग नहुन सक्छ । जे होस माओवादी कार्यकर्तासंग भएको क्षमता तपाइ नेताहरुको हो । यो नै तपाइहरुको वास्तविक क्षमता हो । अन्यथा तपाइहरु केहि होइन । औंला र मुड्कि मध्य कुन शक्तिशालि हुन्छ भनेर तपाइ नेताहरुलाइ सोध्न जरुरी छैन । तर १० औला जोडेर मुठि वनाउने भन्दैमा आफ्ना औंला काटेर अरुको औला माग्ने हो भने सयओटा औला जोडेपनि कमजोर सिवाय केहि हुšदैन । माओवादी नेताहरु अहिले अरुका सयओटा औला जोडेर ठुलो न ठुलो मुठि वनाउने मुर्खतामा हुनुहुन्छ भने माओवादी कार्यकर्ताले आइन्दा मुर्ख कालिदासको किताव पढ्ने मन भए आफ्नै नेताको व्यवहार हेरे हुन्छ । यद्यपी कालिदाश मुर्ख भएतापनि अन्ततः वुद्धिमान वन्न सफल भए यो वुद्धि माओवादी पार्टिका नेताहरुमा छिट्टै पलाओस ।

माओवादी नेताको क्षमताको प्रश्न

यदि माओवादी आन्दोलनमा वुद्धिजीवी र विज्ञहरुको संख्या अधिक भएको भए जनयुद्धको उचाइ कुन लेभल सम्म पुग्ने थियो ? यो केबल कल्पना गरिने विषयमात्र हुन सक्छ । तर जसले कलमभन्दा वन्दुक ठुलो हो र कितावको अध्ययन भन्दा जीवन व्यवहार ठुलो हो भन्ने आदर्शलाइ आफ्नो लक्षमार्ग वनाए ती इमान्दार माओवादी कार्यकर्ताहरुको मनमा आजभोली बारबार उत्पन्न भइरहने प्रश्न यहि हो । यो प्रश्न सहजतामा उत्पन्न हुन जरुरी छैन, यो प्रश्न केवल चियागफको लागीपनि व्यक्त हुšदैन । जव आदर्शका स्मरणहरु झनझन ताजा वन्न थाल्छन् तब यी प्रश्न उर्जाशिल दशकहरु विताइएका इमान्दार मनहरुमा मडारिन थाल्छन् । यसभित्र गहिरो पिडा र आम सामान्य राजनैतिक कार्यकर्ताहरुको भावना जोडिएको छ साथै कौतुहलता जोडिएको छ । जनयुद्धको शिक्षा अन्तर्गतको एउटा भाग भनेको, ‘केबल विज्ञता हुनु भनेको अवसरवादी हुनु हो, र व्यवहारिक हुनु भनेको ज्ञानि हुनु हो भन्ने हो ।’ आजको परिस्थितिले ज्ञानी अर्थात व्यवहारिक व्यक्तिहरु र विज्ञ अर्थात अवसरवादी व्यक्तिहरुको बीचको फरक छुट्याउन वाध्य वनाइहरको छ । इमान्दारहरु अपहेलित र अवसरवादीहरु सम्मानित भइरहेका छन् । समयको यति छोटो अन्तरालमा माओवादी व्यवहारमा १८० डिग्रिको परिवर्तन आउनेछ भन्ने सोचाइराख्ने राजनैतिक योद्धाहरु माओवादीमा सायद कमै थिए होलान । तथापी हामी के वुझ्न सक्छौं भने द्धन्वादको नियमनै यस्तो छ, हरवस्तु पूर्ण हुšदैन यद्यपी वस्तुमा विपरित गुणहरु भने विद्यमान हुन्छन् । कुन पक्षलाइ अगाडी ल्याउने भन्ने सवालमा वाहिरी पक्षको भुमिका महत्वपूर्ण हुन जान्छ । तर माक्र्सवादी द्धन्दवादको विपरित आजको वाहिरि पक्षको चरित्र वदलिएको छ ।
माओवादी पार्टिको धरातल कम्युनिष्ट विचारको धरातल हो र माओवादी नेताहरुको धरातल शहिदहरुको लासले वनेको छ । शहिदहरु अपवादलाइ छाडेर तीनै योद्धाहरु छन् जसले पढ्ने कुरालाइ वुर्जुवा शिक्षाको उपमा दिए, आफ्ना शैक्षिक प्रमाणपत्रहरु आगोमा पोले र विज्ञता भनेको जनताको सेवा र पार्टिको आदेशको पालना गर्नु हो भन्ने ठाने । यसर्थ माओवादी नेताहरु फुलेको धर्ति विज्ञहरुको होइन, उनीहरु फुलेको धर्ती इमान्दार व्यवाहारिक व्यक्तिहरुको हो अर्थात साहासि र वीरहरुको हो, रगत आšशु र पसिनाको हो । तर समयको यस अन्तरालमा माओवादी नेताको सल्लाहाकारहरुको झुण्ड फेरिएको छ । उनीहरु जनयुद्धका प्रतिवद्ध व्यक्तिहरुको घेरावाट भाग्दैछन् । उनीहरुलाइ त्यस्ता व्यक्तिहरुको जरुरी भएको छ जसले आफ्ना हर व्यवहारलाइ ‘ओके’ भनिदिन्छन् । जनयुद्धका आधिमय दिनमा आफ्नो ज्यान जोगाउन भागेका र युद्ध छल्नलाइ कोठाभित्र अध्ययन गर्दै वसेका ‘एक्सपर्ट’हरुप्रतिको विश्वास चुलिएको छ ।, पत्रकारहरु जसले जुनसुकै तरिकाले आफ्ना नाम कमाएका छन् उनीहरुलाइ व्यापक ठान्नु र आफ्ना कार्यकर्ताहरुप्रति अविश्वास गर्नु नेताहरुको दैनिकी वन्दै छ, वुद्धिजीवीहरु जसको काम नै केवल पढ्ने र तर्क गर्नकै लागीमात्र पढ्ने हो उनीहरुसंगको अन्तरक्रियालाइ प्राथमिकता दिइन्छ तर एकजना कार्यकर्ता नेतासंगको भेटमा महिनौं व्यग्र प्रतिक्षामा वसेर दर्शन भेट समेत नपाइ गाउ फर्किंन्छ यो कार्यकर्ताको जीवन शैली वनेको छ । नेताहरु आफ्ना तल्लो स्तरका नेताहरुबाट सल्लाह लिन योग्य मान्दैनन् किनकी नेताका नजरमा आप्mना कार्यकर्ता विज्ञ होइनन्, जनमुक्ति सेनाहरु जसको सल्लाहको अर्थ छैन किनकि आज उनीहरुको न त भुमिका छ न त नेतालाइ सेनाको काम छ । यद्यपी योसंग जोडिएको अर्को नकरात्मक सत्यचाहिं के हो भने माओवादीका धेरै नेताहरुसंग आफुसंग भएको क्षमता प्रतिनै अविश्वास वढ्दै गएको छ । तर उनीहरुले विर्सेको सत्य के हो भने हिजोपनि नेताहरुको क्षमता सामूहिक क्षमताको केन्द्रिकृत अभिव्यक्तिमा व्यक्त भएको थियो र आजपनि उनीहरु कमजोर भएका छन् भने यहि सत्यलाइ विर्सेको कारण कमजोर भएका छन् । विगतमा माओवादी नेता शक्तिशालि, वुद्धिमान र परिस्थितिको ठिक आंकलन गर्न सक्ने आदर्श मानिन्थे तर आज उनीहरु यहि सत्यलाइ मतलव राख्दैनन् र एक्लै संसार जित्ने मुर्खतामा कुद्न खोज्छन् जसको परिणाम उनीहरु हल्का र क्षमताहिन सावित भइरहेका छन् । माओवादी नेताले थाहा पाउन सक्नुपर्छ आखिर विज्ञता भनेको के हो र त्यो परिवर्तनशिलतासंग र सर्वहारा संस्कृतिसंग कति हद सम्म जोडिएको छ ? यो कुरा खोज्न इमान्दार माओवादी कार्यकर्ताको पंक्तिभन्दा वाहिर कुद्नु भनेको कस्तुरि ले आफ्नै विनाको गन्ध खोज्दै सिकारिको सिकार हुनु जस्तै हो तपाई नेताहरुले यो कुरा मान्नु पर्छकि वर्षौवर्षसम्म दुख गरिएका अनुभवहरु नै यथार्थमा विज्ञता हुन् । वर्षौ वर्षको पिडा खेपेर र कर्यौ विषहरुको प्रयोग गरेर वनाइएको समाजीक मल्हमलाइ औषधि मान्नै पर्छ । हामी नेपाली जनताको पिर मर्का, आर्थिक रुपले नाजुक अवस्था, भोगैलीक विकटता, रोग, भोक, प्यास, अशिक्षा सारा कुरालाइ हामी गहिरो अध्ययन गर्न सक्छौं, महशुष गर्न सक्र्छौ र त्यसको समाधानको उपाय दिन सक्छौं भने हामी नै यो समाजका डक्टर हौं । तपाइहरु यसको अलावा अरु डक्टरको खोजी गर्दै हिड्नु हुन्छ भने तपाइहरुको महामुर्खता हो । हामी दावाका साथ भन्न सक्छौं हामीसंग भएको विज्ञता अरुसंग छैन र हुनसक्छ अरुसंग भएको विज्ञतापनि हामी संग नहुन सक्छ । जे होस माओवादी कार्यकर्तासंग भएको क्षमता तपाइ नेताहरुको हो । यो नै तपाइहरुको वास्तविक क्षमता हो । अन्यथा तपाइहरु केहि होइन । औंला र मुड्कि मध्य कुन शक्तिशालि हुन्छ भनेर तपाइ नेताहरुलाइ सोध्न जरुरी छैन । तर १० औला जोडेर मुठि वनाउने भन्दैमा आफ्ना औंला काटेर अरुको औला माग्ने हो भने सयओटा औला जोडेपनि कमजोर सिवाय केहि हुšदैन । माओवादी नेताहरु अहिले अरुका सयओटा औला जोडेर ठुलो न ठुलो मुठि वनाउने मुर्खतामा हुनुहुन्छ भने माओवादी कार्यकर्ताले आइन्दा मुर्ख कालिदासको किताव पढ्ने मन भए आफ्नै नेताको व्यवहार हेरे हुन्छ । यद्यपी कालिदाश मुर्ख भएतापनि अन्ततः वुद्धिमान वन्न सफल भए यो वुद्धि माओवादी पार्टिका नेताहरुमा छिट्टै पलाओस ।